ترکیه‌ای‌ها به نماد چشم زخم (Nazar boncugu) بسیار معتقدند. استفاده از این نماد برای آن‌ها جنبه تزئینی صرف ندارد و با باورهایشان گره خورده است. چشم‌های آبی رنگ را همه جای استانبول روی وسایل نقلیه بزرگ تا وسایل کوچک و شخصی مانند دسته کلید‌ها و زیورآلات می‌بینید. در فرهنگ ترکیه نیز مانند ایران و البته بیشتر کشورهای خاورمیانه‌ای، راه‌هایی برای در امان ماندن از چشم زخم یا شور چشمی وجود دارد؛ یکی از این راه‌ها استفاده از نماد چشم زخم است. در فرهنگ بومی این کشور، روایت‌های متنوعی درباره چشم نظر وجود دارد. گروهی چشم و نظر را وسیله محافظت در برابر نگاه بد الهه‌ای به نام مِدوسا در فرهنگ باستانی یونان می‌دانند. قبلاً درباره افسانه مدوسا در نوشتارِ مربوط به معرفی آب‌انبار باسیلیکای استانبول صحبت کرده‌ایم. اما به طور خلاصه مدوسا یکی از اسطوره‌های یونانی است که هر کسی به چشمانش نگاه می‌کرد، تبدیل به سنگ می‌شد.
اعتقادات جهانی درباره شور چشمی
ریشه اولیه اعتقاد به چشم زخم به یونان و روم باستان باز می‌گردد. مصریان نیز در کنار فرعون نمادی شبیه به چشم قرار می‌دادند تا مومیایی‌شان را از نظر بد حفظ کند. این باورها در دین اسلام، مسیحیت و یهودیت هم وجود دارند و حتی به آن اشاره شده است. نمی‌دانیم که این اعتقادات در دنیای مدرن و برای شخصِ شما چقدر معتبر هستند، اما گروه بزرگی از مردم خاورمیانه و دنیا هنوز به آن‌ها باور دارند. در خاورمیانه بسیاری از مردم به صورت سنتی معتقدند نگاه فرد می‌تواند قدرت و انرژی منفی داشته باشد، به خصوص اگر با حسد و کینه همراه باشد. از سویی گروهی دیگر نیز معتقدند که این باورها چیزی بیش از خرافه نیست؛ اما به هر حال اعتقاد به چشم زخم ریشه هزاران ساله دارد.
دفع شور چشمی با چشم
موضوع اصلی چشم زخم مربوط به باوری بسیار کهن می‌شود. مطابق این باور فردی که به موفقیتی می‌رسد، ممکن است گرفتار نفرینی به نام نفرین چشم زخم شود؛ زیرا مورد حسادت اطرافیانش قرار می‌گیرد. برای مقابله با این انرژی منفی نمادی از دوران باستان طراحی شده است. دفع این نفرین تنها یک راه دارد؛ آن هم چشم در برابر چشم است. عده‌ای هم باور دارند که قدرت چشم آبی بیشتر از سایر چشم‌هاست؛ پس به همین دلیل رنگ نماد چشم زخم آبی است. قدیمی‌ترین چشم زخم کشف شده در ترکیه مربوط به ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است. این قطعه گچی چشمی تراش خورده است و البته با نماد امروزی چشم زخم که از شیشه رنگی ساخته می‌شود تفاوت دارد. چشم زخم‌های شیشه‌ای آبی رنگ حالا سراسر دنیا را گرفته‌اند، با هنر مدرن گره خورده‌اند و حتی در مد و فشن بین‌المللی هم جایگاه خودشان را دارند و در فرهنگ جهانی هم بسیار مشهورند. همچنین چشم زخم آبی رنگ، یکی از سوغاتی‌های محبوب ترکیه است. در شهر کاپادوکیای ترکیه درختی بسیار قدیمی وجود دارد که مردم برای برآوردن آرزوهایشان و در امان ماندن عشقشان از شورچشمی نماد چشم زخم را از آن آویزان می‌کنند. این روش نمادین شده است و احتمالاً اگر برای خرید چشم زخم به بازار بزرگ بروید، درختان فلزی ساخته شده از مفتول که چشم زخم از آن‌ها آویزان است را ببینید.
