ماکت ماشین کلکسیونی
برای بسیاری شاید واژه «ماکت» یادآور نمونه های کوچک شده سازه ها و ساختمان هایی باشد که معماران برای نمایش طرح هایشان می سازند، ولی برای بسیاری از علاقه مندان اتومبیل، داستان فرق دارد و وقتی با این کلمه مواجه می شوند خود به خود به یاد «ماکت ماشین کلکسیونی» می افتند. با آن که برای خیلی از مردم عادی فرق چندانی بین ماکت های کلکسیونی و اسباب بازی وجود ندارد؛ اما دنیای ماکت های کلکسیونی خودرو بسیار گسترده تر و جذاب تر از چیزی است که فکرش را می کنید.
چرا کلکسیون ماکت ماشین؟
هفت، هشت ساله بودم که برای اولین بار با چیزی به اسم «ماکت انواع ماشین» آشنا شدم. حوالی 20-25 سال پیش در تهران چند فروشگاه های اسباب بازی و لوازم خانگی دکوری فروشی بود که لا به لای خرت و پرت هایشان ممکن بود به ماشین هایی بربخورید که از نظر جزئیات و دقت ساخت، یک سر و گردن بالاتر از بقیه ماشین های فلزی بودند. معمولاً اکثر درهای این «ماکت ماشین فلزی» باز می شد، جزئیات موتور و کابین آن ها دقیق بود و جایی روی جعبه و یا زیرشان مقیاس ساختشان مشخص شده بود.
کم کم چند فروشگاه در تهران کارشان را به طور تخصصی روی این ماکت ها متمرکز کردند و بعدها هم چند «ماکت فروشی» در تهران و چند شهر بزرگ دیگر تاسیس شد. با این که از 14-15 سالگی به طور جدی به دنبال جمع کردن کلکسیون این ماشین های مینیاتوری جادویی بودم؛ ولی معمولاً اطرافیانم با تعجب و بعضاً تمسخر نسبت به این سرگرمی من واکنش نشان می دادند و همه فکر می کردند هنوز کودک درونم بزرگ نشده و دارم پولم را هدر می دهم.
کم کم با گسترش اینترنت، متوجه شدم که این فقط سرگرمی من نیست و نه تنها در سراسر جهان که در ایران هم تعداد زیادی علاقه مند مثل خودم وجود دارند که همیشه در به در دنبال خریدن و جمع کردن ماکت ماشین کلکسیونی هستند و همیشه جیبشان به خاطر خرید ماکت هایی که دوست دارند، خالی است. خوشبختانه بعدها با تعدادی از این دوستان «ماکت باز» از نزدیک آشنا شدم.
حتی توانستیم چند بار در تهران چند نمایشگاه کوچک از ماکت هایمان برگزار کنیم که هنوز با وجود مهاجرت و دوری از ایران، با بیشتر آن ها در ارتباطم. خوشبختانه این روزها به لطف اینستگرام و بقیه شبکه های مجازی، عده بیشتری از مردم با ماکت های کلکسیونی آشنا شده اند و مجموعه داران را درک می کنند، اما هنوز هم بسیاری تفاوت بین ماکت و ماشین اسباب بازی را متوجه نیستند.
مقایسه ماکت ماشین و اسباب بازی
ماکت ماشین کلکسیونی با تمرکز روی دقت و جزئیاتی بالا در مقیاسی کوچک عیناً از روی نمونه واقعی و با کسب اجازه رسمی از کمپانی های خودروسازی ساخته می شوند. اکثر شرکت های سازنده این ماکت ها به طور تخصصی فقط ماکت تولید می کنند و در صنعت اسباب بازی فعالیتی ندارند. چند مقیاس اصلی برای ماکت های کلکسیونی وجود دارد که به ترتیب 1:12، 1:18، 1:24، 1:43، 1:64 و 1:87 نام دارند.
بهترین مارک ماکت های ماشین
مفهوم عدد این مقیاس در حقیقت این است که ابعاد ماکت را باید در چه عددی ضرب کنید تا به اندازه های ماشین واقعی برسید؛ برای مثال در یک ماکت 1:18 همه اجزا دقیقاً یک هجدهم نمونه واقعی هستند. برندهای مختلفی به طور تخصصی در زمینه ساخت ماکت های کلکسیونی فعال هستند که برخی از بهترین برند ماکت ماشین Autoart، Kyushu، Maisto، Bburago Norev، Auto World، GT Spirit و CMC هستند.
محصولات برخی از بهترین مارک ماکت ماشین مثل Maisto و Bburago از نظر قیمت در دسترس تر هستند و معمولاً نمونه های 1:18 آن ها بین 20 تا 40 دلار قیمت دارند. در مقابل تولیدات برخی دیگر از این شرکت ها دقت و جزئیات بسیار بالایی دارند و به تبع آن قیمتشان هم بسیار بالاتر است. برای مثال محصولات CMC که جزو بهترین ماکت ماشین دنیا محسوب می شود، در مقیاس 1:18 ممکن است تا 800 دلار هم قیمت داشته باشند که این اعداد و ارقام با قیمت اسباب بازی ها اصلاً قابل مقایسه نیست.
ماکت ماشین واقعی
شرکت های سازنده این ماکت ها معمولاً روی جعبه تولیداتشان حتماً به این نکته اشاره می کنند که این ماکت یک آیتم کلکسیونی است، اسباب بازی محسوب نمی شود و خرید آن به کودکان زیر 14 سال (بعضاً 5 و یا 18 سال) توصیه نمی شود. معمولاً این ماکت ها از جنس نوعی آلیاژ فلز روی ساخته می شوند که به خاطر تکنولوژی قالب گیری به آن دایکست (Diecast) گفته می شود.
در ده سال اخیر تعداد زیادی از برندها به سمت ساخت این ماکت ها از جنس رزین رفته اند. در ماکت های رزینی معمولاً کیفیت رنگ و درزهای بدنه خیلی طبیعی‌تر و زیباتر از ماکت ماشین فلزی است، در عوض ماکت هایی که از جنس رزین ساخته می شوند اجزای بازشو و متحرکی که یکی از جذابیت های ماکت های دایکست هستند را ندارند.
اخیراً برخی برندها مثل Autoart برای کاهش هزینه ساخت و حفظ کیفیت، بدنه ماکت هایشان را از جنس پلاستیک ABS می سازند که چندان به مذاق بیشتر کلکسیونرها خوش نیامده است. در بین بهترین ماکت خودرو که کیفیت و جزئیاتی بالاتر دارد، معمولاً همگی درها باز می شوند. با باز کردن تمامی اجزای این ماکت ها، یک کابین با کیفیت و اجزای فنی دقیقاً مشابه ماشین واقعی، البته در مقیاسی بسیار کوچک تر، نمایان می شود.
در بیشتر این ماکت ها سیستم تعلیق مشابه ماشین واقعی ساخته شده و با چرخاندن فرمان ماکت، چرخ های جلو زاویه می گیرند. لوگو های فلزی بسیار ظریف، ساخت مکانیزم پیچیده سقف (در ماشین های روباز)، جک های لولاها و متحرک بودن اجزایی مثل باله عقب از جمله موارد دیگری هستند که در ماکت های دقیق تر رعایت می شوند.
صنعت طراحی ماکت ماشین
تعداد سازنده ماکت های کلکسیونی که قبلاً به انگشتان دو دست هم نمی رسید، این روزها خیلی زیاد شده؛ با این حال هنوز هم تعداد سازنده های مشهور و مطرحی که هر سال چندین مدل جدید به بازار عرضه می کنند چندان بالا نیست. با این که تقریباً همه ماکت ها ساخت چین هستند؛ اما تعدادی از این برندها اصلیتی اروپایی و آمریکایی دارند. برای مثال برندهای Minichamps و CMC آلمانی هستند، اما ماکت هایشان در چین تولید می شود. قبلاً شاید فقط در شهرهای بزرگ هر کشور چند فروشگاه در زمینه ماکت ماشین کلکسیونی فعالیت داشتند؛ اما منابع خرید ماکت های کلکسیونی این روزها کمی گسترده تر و در دسترس تر از قبل شده است.
خرید ماکت ماشین حرفه ای
سایت های اینترنتی مختلفی به طور تخصصی در این زمینه فعال هستند و در ebay و Amazon هم می توان با یک جستجوی ساده انبوهی از این ماکت ها را پیدا کرد. با این حال میزان تولید و عرضه ماکت های باکیفیت توسط برندهای سازنده عمداً به نحوی پایین نگه داشته شده و همین امر باعث می شود که تقاضا همیشه از عرضه بالاتر باشد و نمونه های قدیمی تری که تولیدشان قطع شده و اصطلاحاً Sold out شده‌اند، ارزش بالایی پیدا می کنند.
برای مثال برخی از مرسدس بنزهای 1:18 ساخت برند Autoart که همین 10-15 سال پیش حوالی 120 دلار قیمت داشتند، این روزها به خاطر کمیابی در وبسایت ebay با قیمت هایی بالاتر از 400 دلار معامله می شوند. همین باعث شده که برای بعضی ها جمع کردن این ماکت ها به نوعی سرمایه گذاری بلند مدت تبدیل شود. موردی که البته خیلی از علاقمندان و کلکسیونرها منتقد آن هستند و فکر می‌کنند که عشق و علاقه واقعی با این نوع تفکر جور درنمی آید.
در کشورهای مختلف کلوپ هایی به طور تخصصی برای کلکسیونرها وجود دارند و نمایشگاه ها و گردهمایی هایی در مقیاس محلی و حتی کشوری برگزار می شود که علاقه مندان را دور هم جمع می کند. معمولاً در این نوع دورهمی ها مجموعه داران علاوه بر معاوضه و خرید و فروش، تجربیاتشان را با هم به اشتراک می گذارند.
کلکسیونرهای ماکت دکوری طرح ماشین
با این که در سال های اخیر به خاطر رشد بی سابقه فروشگاه های اینترنتی، تعداد زیادی از مغازه های ماکت فروشی قدیمی تعطیل شده اند، ولی هنوز هم بعضی از این مغازه های باسابقه خودشان به نحوی پاتوق مجموعه داران و علاقه مندان هستند. در بین بسیاری از کلکسیونرهای مطرح ماشین، مهندسان زبده و طراحان به نام صنعت خودرو، جمع کردن ماکت ماشین مرسوم است. این بار که در یک ویدئو میز کار یک طراح یا مهندس صنعت خودرو را دیدید، کافی است دقت کنید تا در گوشه و کنار آن حداقل چشم تان به یکی دو ماکت بربخورد.
بعضی از کلکسیونرها به دنبال خرید ماشین هایی هستند که نمونه واقعی آن را دارند. برخی دیگر پیگیر جمع آوری ماکت ماشین هایی هستند که با آن ها خاطره دارند و به نحوی نوستالژی باز هستند. برخی دیگر هم ست هایی از یک برند خاص، یک کلاس مشخص و یا دوره خاص از ماشین ها را جمع می کنند. خلاصه این که هر سن و سالی که داشته باشید و با هر بودجه ای، علاقه داشتن به ماشین کافی است تا به دام اعتیاد «ماکت بازی» بیافتید.
نویسنده: نیما مجتهدزاده
