سازه آب انبار باسیلیکا (Yerebatan Sarnici) از معدود بناهای به یادگار مانده از دوران امپراتوری روم شرقی است که به دستور یوستی نیانوس یا همان ژوستینین یکم در بین سال‌های ۵۲۷ تا ۵۶۵ میلادی ساخته شد. هدف از ساخت این بنا، تامین آب کاخ باشکوه قسطنطنیه و ساختمان‌های بزرگ اطراف آن بوده است. ساختار پیچیده ذخیره‌سازی آب شیرین برای آن دوران واقعاً شگفت‌انگیز به نظر می‌آید. تصور کنید که بیش از ۱۶۰۰ سال قبل، چطور زمین را حفر کرده‌اند، ستون‌ها را کار گذاشته‌اند و آب را به این‌جا هدایت کرده‌اند. مطابق برخی شواهد تاریخی، این آب‌انبار، کلیسا یا چیزی شبیه آن نیز بوده است به همین دلیل به آن کلیسای آب‌انبار یا باسیلیکا سیسترن نیز می‌گویند.
کلمه سیسترن در لاتین به معنای جعبه، سبد، انبار و هر چیزیست که برای ذخیره‌سازی استفاده می‌شود. فضای آب انبار راز آلود، تاریک و مرطوب است. این ویژگی‌ها باسیلیکا را به مکانی برای خیال‌پردازی و ساخت فیلم‌های معما گونه تبدیل کرده است. بخشی از دو فیلم From Russia with Love در سال ۱۹۶۳ و James Bond در سال ۲۰۱۳ در این مکان فیلم‌برداری شده‌اند. از باسیلیکا در رمان Black Widow، فیلم Brotherhood of Tears و بازی ویدیویی Assassins Creed نیز یاد شده یا صحنه‌هایی از آن به نمایش درآمده‌اند.
مساحت این مکان ۱۴۰ متر در ۷۰ متر و گنجایش آن حدود ۸۰ هزار متر مکعب است. ۳۳۶ ستون برای تحمل بار سقف در این آب انبار زیرزمینی تعبیه شده است و هر ستون ۹ متر ارتفاع دارد.
کشف متـروکه عثمانـی از زیـر زمیـن یک خانـه
زمانی که عثمانیان شهر را فتح کردند، این آب انبار را مهر و موم کرده و دیگر سراغش را نگرفتند. حتی برخی از زباله‌های شهری نیز به این مکان ریخته شدند. عثمانیان بر اساس اعتقادات اسلامی‌شان آب روان را به آب مانده و راکد ترجیح می‌دادند، پس به طور کلی قید این آب انبار را زدند. آب انبار برای یک قرن به حال خود رها شد تا اینکه یک کاوشگر و تاریخ شناس هلندی به نام پترس گیلیوس به جست و جوی آن آمد. او متوجه شد که مردم در خانه‌هایشان از حفره‌هایی با سطل آب شیرین می‌کشند و یا حتی در این چاه‌ها ماهی‌گیری می‌کنند و آن را در کوچه‌ها می‌فروشند. او سرانجام توانست از زیرزمین یک خانه قدیمی چوبی به مخرن آب انبار برسد. سفرنامه‌ای که او از استانبول نوشته است افراد زیادی را تحت تاثیر قرار داد. بنا را ترمیم کردند و در سال ۱۹۸۷ برای بازدید عموم آماده شد. سیستم آبرسانی به گونه‌ای بود که آب شیرین از شمال جنگل بلگراد و از طریق چشمه‌های اطراف به این آب انبار می‌رسید. در بازسازی‌های صورت گرفته در این آب انبار، ضخامت دیوارها به حدود ۵ متر رسید، ستون‌های تخریب شده با بتن ترمیم شدند تا بتوانند وزن سقف را بهتر تحمل کنند. کف با آجر و یک لایه ضخیم از خشت معروف خراسانی (این خشت در معماری ترکی اسلامی کاربرد زیادی دارد) پوشیده شد تا آب از آن عبور نکند.
نگاهی که هر کسی را سنگ می‌کرد
رومیان شاهکارهای زیادی در مجسمه‌سازی خلق کردند. دو مورد از این شاهکارها که دو سر تراشیده از سنگ به نام Medusa هستند را می‌توانید در این آب انبار ببینید. طبق افسانه‌های یونان باستان مدوسا هیولایی از دنیای اموات بوده است که می‌توانست هر کسی را با نگاهش به سنگ تبدیل کند و به همین دلیل قدرت محافظت از مکان‌های ویژه را داشت. افسانه‌ای دیگر می‌گوید که مدوسا دختری با چشم‌های سیاه، موهای بلند و اندامی زیبا بود. او عاشق پرسئوس، پسر زئوس شد. دیگر معشوقه پرسئوس، یعنی آتنا به این عشق حسادت کرد و مدوسا را به ماری ۲ سر تبدیل کرد. هر کسی موفق به زدن سر مدوسا می‌شد، قدرتی ماورایی برای تبدیل افراد به سنگ به دست می‌آورد. پرسئوس سر معشوقه‌اش مدوسا را قطع کرد و با قدرتش دشمنانش را شکست داد. طبق افسانه‌ها، سر مدوسا پس از جدا شدن به سنگ تبدیل شد. در افسانه دیگری ذکر شده که پرسئوس رابطه عاشقانه‌ای با مدوسا نداشت و با همکاری چندین الهه باستانی و با کمک گرفتن از سپری سیقلی توانست سر مدوسا را بزند. زمانی که مدوسا مُرد دو موجود افسانه‌ای به نام پگاسوس (اسب بالدار) و کریسائور که حاصل آمیزش او با الهه دریاها (پوزئیدون) بودند از بدنش خارج شدند. گفته می‌شود که پوزئیدون با زنان زیادی معاشقه می‌کرد و همین امر خشم آتنا را برانگیخت. آتنا به همین دلیل مدوسا را تبدیل به پیرزنی زشت با موهایی به شکل مار کرد.
گذشته از این داستان‌های تخیلی، شاید هیچ وقت راز واقعی این دو سر مدوسا کشف نشود. به هر حال برخی می‌گویند که برای جلوگیری از برخورد با نگاه مرگبار مدوسا سرهای او را به صورت برعکس و به کنار چرخیده در آب انبار قرار داده‌اند. تاریخ شناسان معتقدند که این دو سر احتمالاً از ساختمانی با سبک رومی جدا شده و به آب انبار منتقل شده‌اند و برای حمایت و تعادل بیشتر ستون‌ها به این صورت کار گذاشته شده‌اند. بیایید اینطور تصور کنیم که شاید این دو سر را صرفاً به عنوان نمـاد محـافظت از آب، به عنـوان دارایـی بزرگ در ایـن مکـان کار گذاشتـه‌اند.
پیش به سوی باسیلیکا
باسیلیکا در منطقه تاریخی سلطان احمد در آن سوی شاخ طلایی واقع شده و تنها با ۵ دقیقه پیاده‌روی از ایستگاه سلطان احمد می‌توان به محل آن رسید. ساعات بازدید نیز بین ۹ صبح تا ۵:۳۰ بعد از ظهر است. خلوت‌ترین ساعات برای بازدید از این مکان اسرارآمیز و زیبا بین ساعات ۱ الی ۲ ظهر است. موزه تمام روزهای هفته به جز اعیاد مذهبی باز است، در این روزها نیز موزه از ساعت ۱ ظهر باز می‌شود. هزینه بازدید از این آب انبار برای دانشجویان و دانش‌آموزان ۵ لیر، برای بزگسالان ۱۰ لیر و برای توریست‌ها ۲۰ لیر است. بازدیدکنندگان معتقدند که اتمسفر رازآلود و موسیقی‌هایی که در این فضا پخش می‌شوند، می‌توانند بازدید کننده‌ها را به سفری هزار ساله در دل تاریخ ببرند.
